Piyasada yerel üretilen bir kahve yok maalesef. Türk kahvesinin çekirdeği de Brezilya gibi Güney Amerika ülkelerinden geliyor. Diğer kahveler de yine ya Güney Amerika’dan ya da Güney Afrika’dan… Bu, daha önce avokado ve çikolata için de söylediğim gibi benim en büyük çelişkilerimden, çünkü hepsini de çok seviyorum, eminim benim gibi düşünen bir sürü insan da vardır. Neyse ki artık yerli avokado üretiliyor, ama kahve ve kakao çekirdeği için bu bildiğim kadarıyla imkansız…
Peki ne yapmalı? Kahve içmeyi bırakalım mı? Hayır, başka çözümler de var… Kahvede de çikolatada da adil ticaret (fair trade) sistemi var. Küçük üreticinin desteklenmesini, üretim sürecinde iyi çalışma koşullarının sağlanmasını ve aracının payını azaltarak üreticinin fiyattan daha fazla pay almasını sağlayan bir sistem bu. Daha detaylı bilgi için farklı sertifikasyon biçimleri olan adil ticaret sistemiyle ilgili yazımı okuyabilirsiniz.
Özellikle kahve veya kakao gibi ürünlerde adil ticaret sisteminin olması önemli, çünkü bunlar sadece sınırlı bölgelerde (ve genelde yoksul ülkelerde) üretilebiliyor ve çok fazla talep olduğu için büyük bir emek sömürüsü ve doğal alan tahribatı söz konusu olabiliyor. Adil ticaret ağı içinde olan ürünleri tüketmeye dikkat edersek, kilometrelerce uzakta da olsalar en azından küçük üreticilerin yüzünü güldürmüş oluruz ve hem üretim hem de çalışma koşulları açısından sürdürülebilirliğe destek oluruz.
Peki, adil ticaret kahveyi Türkiye’de kolayca bulabilir miyiz?
Bazı yabancı kahve zincirlerinde “adil ticaret” kahve bulabiliyorsunuz. Starbucks‘ın bazı paketli kahvelerinde adil ticarete işaret eden sertifika var, ama her kahvesi böyle değil. Tchibo tüm ürünlerini sürdürülebilir kahve anlayışına göre tedarik ediyor. Aynı şekilde Caribou markası da kahvelerinde adil ticaret sistemini uyguluyor. Gönül isterdi ki yerli kahve markalarında ve zincirlerinde adil ticaret kahve bulabilelim! En azından paketlemenin ve dağıtımın bize daha yakın yerlerde yapıldığını bilip, “kaç ülke dolaştı bu çekirdekler acaba?” diye daha az hayıflanırdık…
Benim gibi Türk kahvesini de bir ayrı sevenler için bu kötü haber tabii! Filtre kahve veya ekspreso için adil ticaret seçenekleri, yabancı markalar da olsa var. Ama Türk kahvesi üreten hiçbir yerli firma adil ticaret sistemine henüz dahil değil, yani piyasadaki Türk kahvelerinin çekirdekleri insan sağlığına, emeğine ve çevreye duyarlı mı üretiliyor ve dağıtılıyor bilmemiz mümkün değil!
Güzel bir alternatif Beyoğlu’nda açılan Zapatista Kahve. Dükkandan çekirdek ya da çekilmiş olarak kahve alabiliyorsunuz. Meksika’nın Cipas eyaletinde, Zapatist kolektifi tarafından üretilen Zapatista Kahve, endüstriyel tarım yapılmamış arazilerde ve kimyasal ürün kullanılmadan üretiliyor. Üretim ve dağıtımında adil ticaret anlayışı benimseniyor. Zapatist kolektifinin kahvelerini Zapatista Kahve dükkanı dışında farklı kafelerde de bulmak mümkün, genelde bu kahveyi sattıklarına dair bir işaret oluyor zaten. Zapatista Kahvenin Türkiye web sitesindeki açıklamadan kısa bir bölüm paylaşmak istiyorum. Alışveriş yaparken sadece bir ürün satın almadığımıza, aslında doğal, sosyal ve ekonomik sonuçları olan çok önemli bir tercih yaptığımıza ne güzel dikkat çekmişler:
“Bu ürünleri ülkemize getirirken de ticaret yapılırken de “Başka türlü bir dünya”’ olabileceğini de göstermek istedik. İnanıyoruz ki, bu dünyayı insanların sosyal ve ekonomik haklarının çiğnenmediği, hayatı paylaşarak ve dayanışmayla yaşayan insanların ürettiği ürünlerle doldurmak mümkün. Sattığımız ürünler ihtiyaçlarımızı karşılarken aynı zamanda yüreklerimizi de ısıtıp ruhumuza da huzur verebilir.”
Bir diğer seçenek de online alışveriş! Simon Levelt marka organik ve adil ticaret ürünü kahvelere online olarak ulaşmak mümkün. www.ekoorganik.com adresinde satıldığını biliyorum…
Dünyada belli bölgelerde yetişmesine rağmen neredeyse tüm dünyada fazlasıyla tüketilen “siyah altın” kahve, en önemli Adil Ticaret ürünlerinden birisi. Kilosu birkaç dolar gibi çok ucuz fiyatlara kaynağından alınan kahve çekirdeği, uluslararası bir dağıtıcıya ulaştığında kilosu 100 dolara yaklaşan fiyatlardan satılırken, kahve zincirlerinde ise bir bardak kahve, üreticinin neredeyse bir kilo kahve çekirdeğine karşılık aldığı paraya tüketiciye satılıyor! Aynı durum kakao çekirdeği, yani çikolatanın hammaddesi için de geçerli… Üretici için adil olmayan en çarpıcı durum bu, çok ucuza alınan ürünün kilometrelerce uzakta çok yüksek fiyatlara satılması…
Diğer yandan aşırı üretime zorlanan üreticiler, ormanların yok edilmesi, erozyon, zararlı kimyasallarla toprağın verimsizleşmesi, su kaynaklarının istismarı gibi sonuçlara yol açan uygulamalara başvurabiliyorlar. Çevrenin hakları açısından adil olmayan durum ise böyle ortaya çıkıyor…
